ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗς ΘΕΟΤΟΚΟΥ

– 1 –

ΤὸΠρόσωπο τῆςΘεοτόκου

στὴν ΠροτεσταντικὴΘεολογία*

Πρεσβ. Βασιλείου Α. Γεωργοπούλου (M.Th.)

ΤΟ νὰθελήσει κάποιοςνὰπαρουσιάσει τὸπῶςἀντιμετώπισε

τὴν Θεοτόκο ἡπροτεσταντικὴθεολογία, σὲὅλα τὰστάδια

ἐξέλιξηςτοῦΠροτεσταντισμοῦ ἀναμφιβόλωςξεφεύγει ἀπὸτὰπλαίσια ἑνὸςἄρθρου καὶχρειάζεται συγγραφὴὀγκώδουςβιβλίου.

῾Η δικήμαςὅμωςἐδῶσύντομη ἱστορικοδογματικὴἀναφορὰἔχει ὡςσκοπό νὰπαρουσιάσει τὸν ἐκτροχιασμὸτῆςπροτε-

σταντικῆςθεολογίαςἀπὸτὴν Πίστη τῆς᾿Εκκλησίας ὅπωςαὐτὴμαρτυρεῖται στοὺςφορεῖςτῆςΘείας᾿Αποκαλύψεωςστὸζήτημα

αὐτό ἀλλὰταυτοχρόνωςνὰἐπισημάνει καὶτὸν ἀπίστευτο βαθμὸδιαβρώσεωςτοῦΠροτεσταντισμοῦἀπὸτὸν ὀρθολογισμὸκαὶτὴν

αὐθαιρεσία.

* * *

ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ἀπὸ τοὺςἡγέτεςτῆςΔιαμαρτυρήσεως πρέπει

νὰἀναφέρουμε ὅτι ὁΛούθηροςστάθηκε μὲσεβασμόἀπέναντιστὸφρόνημα τῆς᾿ΕκκλησίαςσχετικὰμὲτὶςἰδιότητεςτῆςΜαρίας

ὅπωςτὴν ἀποκαλοῦσε ὡςΘεοτόκο καὶ᾿Αειπάρθενο

Οὐδέποτεἀμφισβήτησετὶςδύο αὐτὲςἰδιότητες1 καὶταυτοχρόνωςπαρουσίαζε τὸπρόσωπο τῆςΘεοτόκου ὡςπρότυπο ταπεινο

φροσύνηςκαὶπίστεως

Φοβούμενοςὅμωςμὴμειωθεῖἡμοναδικὴμεσιτεία καὶτὸἔργο

τοῦΧριστοῦ ἀσκοῦσεκριτικὴσὲπολλὲςμορφὲςἐκδηλώσεωςτιμῆςπρὸςτὴν Θεοτόκο, ὅπωςἐπίσηςἀπέρριπτετὴν ἐπίκλησητῶνπρεσβειῶντης2.

Στὰἴδια πλαίσια θὰκινηθοῦνὁΖβίγγλιοςκαὶὁΚαλβῖνος οἱὁποῖοιὁμολογοῦσαντὶςἰδιότητεςτῆςΜητέραςτοῦΚυρίου ὡς– 2 –

Θεοτόκου καὶ᾿Αειπαρθένου ἀπέρριπτανὅμωςτὴν ἐπίκλησηκαὶμεσιτεία τῆςΘεοτόκου.

῾ΟΚαλβῖνοςμάλιστα ὑπῆρξεὁπλέον μαχητικὸςκαὶἀνένδοτοςπολέμιοςκάθε τιμῆςπρὸςΑὐτήν ῾Οποιαδήποτετιμὴπρὸςτὴν

Θεοτόκο τὴν χαρακτήριζε ὡςεἰδωλολατρία3.

Πρέπει νὰἐπισημάνουμε ὅτι γιὰτὴν ἀρνητικὴτοποθέτηση

τῶνἡγετῶντοῦΠροτεσταντισμοῦἔναντι τῆςτιμῆς τῆςἐπικλήσεως

καὶπρεσβειῶντῆςΘεοτόκου καθοριστικὸρόλο ἔπαιξαν, σὺν τοῖςἄλλοις οἱπαπικὲςμεσαιωνικὲςπλάνεςκαὶὑπερβολὲςστὸζήτημα

αὐτό

Χαρακτηριστικὸπαράδειγμα, ἡπερίπτωση τοῦΦρειδερίκου τοῦσοφοῦἐκλέκτορατῆςΣαξωνίας ὅπου στὴσυλλογήτουτῶν19.013

・・ἱερῶν・・ ἀντικειμένων τὸ1520 συγκαταλέγονταν τέσσεριςτρίχεςτῆςΘεοτόκου (!!!) καθὼςκαὶἕνα δέμα σανὸἀπὸτὸσπήλαιο τῆςΒηθλεέμ (!!!)4.

ΣτὰΣυμβολικὰΚείμενα τοῦΠροτεσταντισμοῦ τόσο τῆςλουθη

ρανικῆςἀποχρώσεως(πχ Αὐγουσταία῾Ομολογία ἄρθρο 3,

Σμαλκαλδικὰἄρθρα Ι 4), ὅσο καὶτῆςκαλβινικῆς(πχ Κατήχηση

Χαϊδελβέργης ἄρθρο 35), ὅσο καὶστὴFormula Concordiae τοῦ

1571 (ἐπιτομὴ ἄρθρο 8, 12), διατηρήθηκε ἡπίστη ὅτι ἡΜητέρα

τοῦΚυρίου εἶναιὄντωςΘεοτόκοςκαὶ᾿Αειπάρθενος5. ᾿Απορρίπτονται

ὅμωςταυτοχρόνωςκάθε μορφὴτιμῆς ἐπίκλησηςκαὶμεσιτείαςτης6.

Αὐτὴ τὴν ἐποχὴἐξαίρεσηἀποτελεῖὁἀντιτριαδικόςαἱρετικὸςΣωκῖνος καθὼςἀρνοῦνταντὶςἰδιότητέςΤηςὡςΘεοτόκου καὶ᾿Αειπαρθένου7.

῾Η διαμορφωμένη αὐτὴπίστη γιὰτὴΘεοτόκο τοῦΠροτε

σταντισμοῦὅπωςἔχει ἐκφραστεῖστὰΣυμβολικάτουΚείμενα, θὰδιατηρηθεῖμέχρι τὰτέλη τοῦΙΖʹαἰ καὶθὰἐκφράζειστὸζήτημα

αὐτό ἀπὸπλευρᾶςἐξελίξεωςτοῦΠροτεσταντισμοῦ τὴν λεγομένη

Παλαιοπροτεσταντικὴ᾿Ορθοδοξία

῾Ολόγοςγιὰτὸν ὁποῖοδὲν ἀμφισβητήθηκεστὸδιάστημα αὐτὸἡΘεομητρότητα καὶτὸ᾿Αειπάρθενον εἶναιὅτι ἡΧριστολογία τῆςΠαλαιοπροτεσταντικῆς᾿Ορθοδοξίαςἀκολουθεῖσὲἕνα μεγάλο βαθμὸτὴΧριστολογία τῆςἀδιαιρέτου᾿Εκκλησίας8.

* * *

– 3 –

ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ ὅμως ἀπὸτὸΙΗʹαἰ, ἐποχὴτοῦΝεοπροτεσταν

τισμοῦκαὶμὲκυρίαρχα ρεύματα τὸν Διαφωτισμό τὸν Πιετισμό

τὸν ῾Υποκειμενισμό θὰἀμφισβητηθεῖἡπαλαιότερη προτεσταντικὴΧριστολογία καὶτὸπρόσωπο τῆςΘεοτόκου θὰὑποτιμηθεῖ

Σταθερὰπλέον θὰἀμφισβητοῦνταιοἱἰδιότητέςΤηςὡςΘεοτόκου

καὶ᾿Αειπαρθένου

Γιὰτὸν Schleiermacher (+1834), λόγῳτῆςνεοσαβελλιανικῆςΤριαδολογίαςτουκαὶτῆςκακόδοξηςΧριστολογίαςτου οἱδύο

αὐτὲςἰδιότητεςτῆςΘεοτόκου δὲν ἔχουν καμμία θέση στὴθεολογία

του9.

Τὴν ἀμφισβήτησηθὰσυνεχίσει περαιτέρω ὁλεγόμενοςΠολιτιστικὸςΠροτεσταντισμὸςτοῦΙΘʹαἰ μέχρι τὶςἀρχὲςτοῦΚʹαἰ

῾Ηὀρθολογιστικὴκριτικὴκαὶοἱφιλελεύθεροι Προτεστάντεςθεολόγοι (D. Strauss, Chr. Bauer, A. v. Harnack, κ.ἄ.), ἀμφισβητῶντας

κάθε στοιχεῖοθαύματοςστὴν ῾ΑγίαΓραφή ἀγνοῶνταςτὴν ἀρχαία᾿ΕκκλησιαστικὴΠαράδοση, καὶπεριφρονῶνταςτὴν παλαιότερη

προτεσταντικὴδιδασκαλία θὰμιλήσουν γιὰ・・μύθους・ σχετικὰμὲτὸπρόσωπο καὶτὶςἰδιότητεςτῆςΘεοτόκου.

῎Ηδη ἀπὸτὸ1836, ὁD. Strauss στὸπολύκροτο ἔργο του・・῾Η

Ζωὴτοῦ᾿Ιησοῦ・ τὴν ὑπερφυσικὴσύλληψη τοῦΘεανθρώπου θὰτὴν χαρακτηρίσει ὡςμύθο, ποὺἐμφιλοχώρησεστὴβιβλικὴδιήγηση

ἀπὸτὴν ἑλληνικὴμυθολογία.

Τὴν ἤδη περιφρονητικὴκαὶμειωτικὴπροσέγγιση τοῦπροσώπου

τῆςΘεοτόκου θὰτὴν συνεχίσει ἐντὸςτοῦΠροτεσταντισμοῦτὸν

Κʹαἰ ἡΘρησκειοιστορικὴΣχολὴ(religiongeschichtliche Schule).

᾿Εκπρόσωποι τῆς Θρησκειο-ιστορικῆς Σχολῆς (M. Dibelius, W.

Bousset, E. Norden, κ.ἄ.) θὰπαραλληλίσουν τὴν Θεοτόκο μὲθεότητεςἄλλων θρησκειῶν10.

Παραλλήλως θὰπροσπαθήσουν νὰἀποδείξουνὅτι οἱσχετικὲςβιβλικὲςδιηγήσειςτῶνΜατθαίου καὶΛουκᾶ σχετικὰμὲτὸπρόσωπο τῆςΘεοτόκου καὶτὴΓέννηση τοῦΘεανθρώπου, ἔχουν

ἐξάρτησηἀπὸτὶςμυθολογίεςτῆςΑἰγύπτουκαὶτῆς᾿Εγγὺς᾿Ανατολῆς11.

᾿Αντιθέτως, μὲσεβασμὸἀπέναντιστὶςἰδιότητεςτῆςΘεοτόκου

καὶ᾿ΑειπαρθένουθὰσταθεῖὁκύριοςἐκφραστὴςτῆςΔιαλεκτικῆςΘεολογίαςK. Barth12, ἐνῶ ὁ E. Brunner15 θὰἀπορρίψειτὸ᾿ΑειπάρθενοτῆςΘεοτόκου.

– 4 –

Τὸπρόσωπο τῆςΘεοτόκου δὲν θὰτύχει καλύτερηςμεταχείρισηςἀπὸ(τὸ πρόγραμμα ・・ἀπομύθευσης・ τῆς ῾Αγίας Γραφῆς τοῦ R.

Bulltman καὶτοὺςπερὶαὐτόν

Μύθοςεἶναιἐπίσηςἡ᾿ΑειπαρθενίατῆςΘεοτόκου καὶγιὰἕνα

ἀκόμηἐπιφανῆπροτεστάντη θεολόγο τὸν W. Pannenberg14.

ΤαυτοχρόνωςὅμωςἡΠροτεσταντικὴΘεολογία θὰἐπαναλάβειστὸν εἰκοστὸαἰώνα κατὰτῆς᾿ΑειπαρθένουΜαρίαςἐπιχειρήματατῆςἀρχαίαςἰουδαϊκῆςἀντιχριστιανικῆςπολεμικῆς15.

Τέτοιο εἶναιπχ ὅτι τὸχωρίο ῾Ησ 7, 14, στὸἑβραϊκὸἔχει τὴλέξη ・・Almah・・ = νεᾶνις καὶὄχι ・・Bethula・・ = παρθένος ποὺμετέφρασαν, ὑποτίθεται ἐσφαλμένωςοἱ῾Εβδομήκοντα

᾿Επίσης κλασικὸςθὰπαραμένει ὁπροτεσταντικὸςἰσχυρισμός

μνημεῖοὀρθολογισμοῦ ὅτι ἡπίστη τῆς᾿Εκκλησίαςγιὰτὴν

Θεοτόκο ὡςΘεοτόκο καὶ᾿Αειπάρθενοεἶναιἕνα κατάλοιπο μιᾶςπροεπιστημονικῆςκατανόησηςτοῦκόσμου καὶτῶνγεγονότων16.

* * *

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ τοῦ σύγχρονου Προτεσταντισμοῦεἶναιθλιβερὰἀπαξιωτικὲςκαὶπεριφρονητικὲςγιὰτὴν ῾ΥπεραγίαΘεοτόκο.

Αὐτὸσχετίζεται μὲτὴν ἐξέλιξητῆςΠροτεσταντικῆςΧριστολογίας

ἡὁποίαἐκτὸςἐλαχίστωνἐξαιρέσεων καὶπαλαιότερα καὶσήμερα,

ἔχει ἄλλοτε νεοαρειανικὸκαὶἄλλοτε νεονεστοριανικὸχαρακτῆρα

Γιὰτὸν ᾿ΟρθόδοξοΧριστιανὸοἱπροτεσταντικὲςαὐτὲςἀντιλήψειςεἶναιδηλωτικὲςὄχι μόνο τῆςμόνιμηςδυσπερίγραπτηςτραγωδίαςτοῦΠροτεσταντισμοῦ ἀλλὰἔχουν ταυτοχρόνωςαἱρετικὸκαὶβλάσφημοχαρακτῆρα Καὶβεβαίως κατὰτὸν ῞Αγιο ᾿ΙωάννηΔαμασκηνό

・・῎Απαγε. Οὐσωφρονοῦντοςλογισμοῦτὰτοιαῦτα φρονεῖν・・ 17.